De Waddenkust is een cultuurhistorisch rijk gebied. Een landschap waarvan de contouren vormgegeven zijn door de strijd tegen het water. Waar vroeger echter sprake was van natuurlijke overgangen tussen land en water, zorgt de zeedijk vandaag de dag voor een harde overgang. “Deze groene Berlijnse muur onttrekt het water letterlijk en figuurlijk aan het land en zorgt er mede voor dat we steeds meer met de rug naar het water gekeerd staan. Die relatie kan en moet worden hersteld. Ook als antwoord op de klimaatverandering”, vertelt Peter de Ruyter.
De landschapsarchitect begon zijn presentatie met het uitspreken van zijn bewondering voor — en ook verwondering over — de Waddenkust. Hij ervaart er naar eigen zeggen de meedogenloze vrijheid van het gebied. Getypeerd door de altijd aanwezige wind, uitgestrektheid, lage horizonten en hoge luchten.
Opgaven
Hetzelfde gebied staat voor aanzienlijke opgaven. De klimaatadaptatie, en dan met name de verzilting. Maar ook de doorontwikkeling van de landbouw en het versterken van de leefbaarheid. Voor het laatste ziet De Ruyter grote kansen voor het cultuurtoerisme dat in aard en schaal zo mooi aansluit bij de aantrekkelijkheid van het gebied. “Daarvoor is het echter wel nodig dat de ‘appeltaartdichtheid’ vergroot wordt. Je kunt nu in grote delen nauwelijks voor een consumptie terecht.”
Beide andere opgaven hangen nauw samen. Om zowel de verzilting het hoofd te bieden – te zorgen voor voldoende, schoon water – alsook een verbeterde bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit, staat ook de landbouw langs de kust voor een transitieopgave. Peter de Ruyter ziet daartoe meerdere mogelijkheden. Onder meer door weide- en akkerbouw te combineren, door strokenteelt te introduceren in combinatie met precisielandbouw, en door een (bio)diverser teeltplan toe te passen in combinatie met (gesubsidieerde) blauw-groene diensten. Hij verwijst daarbij naar de pilots van het Collectief Waadrâne en het Masterplan Pingjumer Gouden Halsband die experimenteren met onder meer vogelakkers, meerjarige eiwitgewassen en gras- en zilte teelten.
Water
Belangrijk is hoe dan ook dat er meer ruimte komt voor water. In de vorm van zowel grootschalige wateropvang om de verzilting tegen te gaan en periodes van droogte het hoofd te bieden, als op bescheidener schaal door de aanleg van natuurvriendelijke oevers en het verbeteren van de waterdoorlatendheid/vruchtbaarheid van bodems. “Ik zie veel heil in een meer natuurlijke overgang van land en water, in combinatie met vanggewassen. Hetzelfde geldt voor een peilbeheer dat meebeweegt met de seizoenen.”
Veelkleurig en weerbaar
De boodschap luidt: terug naar meer natuurlijke waterlopen, -overgangen en -berging en een landschap dat groener, (bio)diverser en aantrekkelijker is om te wonen, werken en bezoeken. De Ruyter ziet daarbij een veelkleurige, weerbare voedselkust voor zich, waar landschap en natuurlijke processen de boventoon voeren. Daartoe behoort ook een verkweldering en vergroening van het dijklandschap dat een belangrijke rol kan spelen in de CO2-vastlegging. “Daarmee wordt het gebied ook aantrekkelijker voor toeristen”, aldus de landschapsarchitect. Hij geeft aan dat de Friese Waddenkust gebaat is bij het verhogen van het grondwaterpeil in het lage midden van de provincie, waarheen het water vanaf zowel de hogere zandgronden als de noordelijke kleischil afvloeit om vervolgens weggepompt te worden.
Lage midden
“De verzilting aan de Friese Waddenkust bestrijden begint feitelijk in het lage midden van de provincie waar de (veen)bodem langzaam daalt en de grondwaterstand kunstmatig laag wordt gehouden. In het kader van Natuurlijk Fryslan 2050 hebben we de aanpak van diverse maatschappelijke opgaven dan ook provinciebreed bekeken. Met als vertrekpunt dat we ruimte moeten bieden aan mens, natuur en ook specifieke diersoorten.”