Hoe kunnen we ons land aanpassen aan het veranderende klimaat, bekeken vanuit het perspectief van water? Landschapsarchitect Yttje Feddes vertelde tijdens het symposium Op Terp Hoogte over een aantal ontwerpen voor een stukje van Groningen. De rode draad: zoet water vasthouden in plaats van direct afvoeren. Als een sponsland.
Sponsland is ook de titel van een Groninger ontwerpmanifestatie. Acht bureaus hebben een eeuw vooruit gekeken, naar de problemen die er spelen, en vooral naar mogelijke oplossingen. “Want we zijn al aan het rijden terwijl de route nog niet bekend is”, zei Yttje Feddes, curator van de ontwerpmanifestatie Klimaatadaptatie Groningen 2021. “De onderzoeken kunnen daarbij helpen.”
Exemplarische uitsnede
Het projectgebied is een uitsnede uit het Groninger land dat exemplarisch kan zijn voor Nederland. Het loopt van de Hondsrug met aan weerszijden de Hunzevallei en het dal van de Drentsche Aa, via de stad Groningen, het Reitdiep en het Hogeland naar Schiermonnikoog. “We realiseerden ons dat op die 50 kilometer veel van de Nederlandse landschappen vlak bij elkaar liggen.”
Het zijn landschappen met verschillende bodems; van zand en (afgegraven) veen, tot klei en kwelders, duinen en polders. Landschappen ook waar allerlei gebruik samenkomt en die te maken hebben met de opgaven van deze tijd, zoals zeespiegelstijging, temperatuurstijging, wateroverlast en droogte. En ook met de afgeleide problematieken, zoals waterveiligheid, verzilting en drinkwater.
Waterbatterij
De bureaus kwamen met ideeën waar ook de waterschappen in het gebied enthousiast over zijn. Bijvoorbeeld water in het Hunzedal vasthouden in plaats van zo snel mogelijk afvoeren, zoals nu gebeurt. Met verschillende methodes kun je een waterbatterij maken. Een waterrijk gebied waar zelfs weer veen zou kunnen aangroeien, opperde Feddes.
Daarmee samenhangend is een ontwerp om water te infiltreren in de hoge zandgronden van de Hondsrug. Dat kan het drinkwaterprobleem van de stad Groningen, gelegen op het puntje van de Hondsrug, oplossen. Met de huidige waterwinning in de Hunzevallei kan nog amper in genoeg drinkwater worden voorzien.
Tegen verzilting
Ook zijn er ideeën voor waterzuivering bij de kanalen, waterberging in de binnenstad en meer groen; verkoelend en goed voor de biodiversiteit. Een van de andere aanbevelingen is om de Drentsche Aa rechtstreeks aan te sluiten op het Reitdiep in plaats van op de kanalen, in combinatie met een fijnmazig patroon van slootjes rond het Reitdiep. Daarmee gaat meer zoet water naar landbouwgrond, als tegenhanger van verzilting.
Verzilting speelt ook aan de Waddenkust en op Schiermonnikoog, net als uiteraard de zeespiegelstijging. “We hebben nu aan de ene kant de grote waterpartij van de Waddenzee en aan de andere kant een belangrijk pootaardappelgebied, met daartussen als strenge scheiding de dijk”, zei Feddes over de Groninger kust. Daar zijn ideeën uitgewerkt voor een brede dijkzone, met een mix van natuur en voedselproductie. En dan niet alleen aardappelteelt, maar gemengde bedrijven en ook zilte teelt. Voor Schiermonnikoog is ophoging van de duinen bedacht, die opgaat met de zeespiegelstijging en waar meer zoet water kan worden vastgehouden. Bij de polder een brede waddenrand, zilte teelt in de polder en de kwelders en met hergebruik van water.
“De stad Groningen hoeft niet aan zee komen te liggen”, concludeerde Feddes. Wat de urgentie voor verandering ook groot maakt, is dat de provincie in tijden van droogte afhankelijk is van water uit het IJsselmeer, wat steeds lastiger wordt. Zet in op de blauwe lijn, begin bij de bodem en profiteer van de Hondsrug, is het devies.