Marco Verbeek van Holwerd aan Zee:

“Wat wij doen in Holwerd kan eigenlijk helemaal niet”

Als laatste spreker van het blokje waterbeheer neemt Marco Verbeek de zaal in sneltreinvaart mee door het wel en wee van project Holwerd aan Zee. Als plaatselijk ondernemer is hij een van de vier initiatiefnemers van het project, kortweg aangeduid als HaZ. “Wat wij hier willen bereiken is zowel een letterlijk als figuurlijke doorbraak. Letterlijk een gat in de dijk om de aloude verbinding tussen dorp en zee te herstellen en een voor vis passeerbare zoutzoetovergang te maken. Figuurlijk door dorpsbewoners, boeren en overheden bottom-up en topdown met elkaar te laten samenwerken in een integrale gebiedsontwikkeling. Met omdenken dwars tegen de stroom in. Wat wij in Holwerd doen, kan eigenlijk helemaal niet. En toch doen we het, voor mens en natuur”, aldus Verbeek.

Uit zijn woordenvloed is een heldere rode draad te ontdekken: als je als burgerinitiatief ècht iets wilt bereiken, dan moet je de omgeving mee zien te krijgen. En dat is vaak een zaak van lange adem, veel met elkaar praten, over de eigen schaduw heen durven stappen, integraal werken, leren door te doen en lef tonen. En natuurlijk schuurt dat wel eens, maar zonder wrijving geen glans.

Sloopkogel
Marco blikt kort terug op de dagen dat Holwerd te boek stond als het ultieme krimpdorp en een leger van onderzoekers tot één conclusie kwam: de sloopkogel door het dorp dan is alles opgelost. “Dat vonden wij – Theo Broersma, Hessel Hiddema, Jan Zijlstra en ik – weinig inspirerend. Tot ca. 1850 stond Holwerd nog bekend als het Rotterdam van het Noorden en nu, zo rond het jaar 2000, zouden we ten onder gaan aan verpaupering en sloop? Onze eerste vraag was: wat willen we eigenlijk zelf met ons dorp. Zo begonnen we te bouwen aan het idee om het over een hele andere boeg te gooien. Onderzoekers hadden uitgerekend dat niks doen de BV Nederland tussen de 150 en 260 miljoen euro ging kosten. Wij wilden juist wel wat doen en hebben een investeringsplan gemaakt dat uiteindelijk een stuk minder kost, pakweg 63 miljoen, en veel meer oplevert.”

De basis van Holwerd aan Zee is een open verbinding tussen de Waddenzee en het dorp Holwerd. Een landschappelijke ingreep die indruist tegen het overheersende idee dat indijking van ons land de enige oplossing is voor het gevaar van water. “Wij willen geen strijd met water, achter de dijk met de rug naar de zee, maar juist leven met het water. Dat kan door via HaZ integraal te werken aan de grotere opgaven in deze regio: klimaat, zeespiegelstijging, verzilting, landbouwtransitie, circulaire economie, havens, duurzame energie, duurzaam Unesco-toerisme, de SDG’s en brede welvaart.

Bouwen met natuur
Bouwen met en niet tegen de natuur, dat is ons uitgangspunt. We ontwerpen door te na te denken over hoe de natuur zelf het gebied zou inrichten. Door natuurlijke waterverbindingen, door te bouwen met het aanwezige slib en klei en door gebruik te maken van de unieke waarden van Waddenzee Werelderfgoed. Met vogelbroedeilanden en vismigratie en straks misschien wel het eerste birdwatch-hotel ter wereld. Boeren zorgen met zoutadaptieve landbouw voor nieuwe smaken van het Wad. Door de doorbraak in de dijk kunnen zeilboten vanaf de Waddenzee zonder de mast te strijken doorvaren naar het cultuurhistorisch rijke achterland. Met Holwerd als eerste aansprekende kennismaking met het verhaal over leven op de grens van land en zee.”

“Natuurlijk staat niet iedere boer in de omgeving te juichen, maar ze gaan er ook niet dwars voor liggen. En zeker, niet iedere overheid is gewend aan deze bottom-up aanpak en de faciliterende rol, maar hoewel het vertrouwde systeemdenken het proces soms weer liever sectoraal zou willen oppakken, toch zitten we wekelijks met elkaar aan tafel en zijn we al een heel eind gekomen. En nu wordt het spannend: op een gegeven moment moet je wat gaan doen. Ook al is niet alles uitgezocht en zijn er open eindjes. Samen aan de slag, leren door te doen en lef tonen. Tijd dus voor een uitvoeringsprogramma en een stevige deadline”, aldus Marco Verbeek.

Unesco-status
Intussen zijn de initiatiefnemers alweer verder. Als Holwerd weer aan zee ligt en Dokkum weer met staande mast bereikbaar is, wil de projectgroep HaZ het hele gebied – van Blije, Holwerd, Ternaard tot en met Dokkum, inclusief de zeven tussenliggende terpdorpen- kandidaat stellen voor de bijzondere Unesco ‘Biosfeer-status’ voor dit deel van de Waddenkust.